Spookkloven, waarom Nederland minder gepolariseerd is dan we denken – Jan Willem Duyvendak
De kranten staan vol van onoverbrugbare kloven: tussen stad en platteland, praktisch en theoretisch geschoolden, arm en rijk en het ‘gewone volk’ versus ‘de elite’. Omdat iedereen het over kloven heeft, wordt gedacht dat dit uiterst gepolariseerde tijden zijn. Maar stel nu dat dit niet klopt, dat onze gedragingen en gedachten juist steeds meer op elkaar zijn gaan lijken? Dat Nederland vroeger veel verdeelder was dan vandaag de dag? Duyvendak laat zien dat de meeste kloven ‘spookkloven’ zijn, fantoomkloven die veel pijn doen maar feitelijk niet bestaan. 

Jan Willem Duyvendak is directeur van onderzoeksinstituut NIAS en hoogleraar Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn meest recente boek is Spookkloven. Zie ook zijn persoonlijke pagina.

Roddelen – Bianca Beersma
Roddelen, wie doet het niet? Roddelen heeft een slechte naam, maar dat is niet helemaal terecht. Roddelen – in de zin van informatie delen over de betrouwbaarheid van de ander – kan juist de samenwerking bevorderen en belangrijke informatie geven. Er is dus ‘goed’ roddelen en ‘fout’ roddelen. Dit laatste doe je vooral als je roddelt voor persoonlijk gewin of zelfs liegt over de ander. Het is belangrijk goed en fout roddelen te herkennen, maar hoe doe je dat? Bianca Beersma geeft de belangrijkste wetenschappelijke inzichten over roddelen en tips hoe je met roddelen moet omgaan.

Bianca Beersma is afdelingshoofd Organisatiewetenschappen en tevens hoogleraar Organisatiewetenschappen aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Haar onderzoek en onderwijs richten zich op het begrijpen van het gedrag van individuen binnen organisaties, thema’s als teamperformance, onderhandeling, conflicthantering, coaching én de sociale functies van roddelen in teams. Beersma is in het bijzonder geïnteresseerd in samenwerking binnen de zorgsector.

Jongeren worden conservatiever – Quita Muis
Voor het eerst in de geschiedenis zijn jongeren minder vooruitstrevend dan eerdere generaties. Zij staan minder open voor andere denkbeelden en zien abortus of het homohuwelijk als minder acceptabel dan voorgaande generaties. Ook hebben ze minder vertrouwen in de democratie en een grotere hang naar autoritaire leiders. Hoe is dit te verklaren? Is dit een zorgelijke ontwikkeling? Quita zal worden geïnterviewd voor de Sociologische Podcast door Marcel Ham en Tara Lewis.

Quita Muis is universitair docent Sociologie aan de Tilburg University. Zij doet onderzoek naar polarisatie, in het bijzonder naar waarden- en identiteitsontwikkeling. Zij werkt mee aan de European Values Study, een grootschalig tienjaarlijks onderzoek naar de waarden en normen van Europese burgers.

Het Museum voor Onbedoelde Kunst – Willem Dieleman
Onbedoelde kunst is alles wat gemaakt is zonder bedoeling kunst te zijn, maar dat wél zo gezien kan worden. Het Museum voor Onbedoelde Kunst (MOK) onthult spraakmakende meesterwerken van niet-bestaande kunstenaars door overal in de openbare ruimte bordjes op te hangen. Een plantje dat doorbreekt in een stuk beton verbeeldt ‘Hoop’. Een muur met ‘Verboden te voetballen’ krijgt als titel ‘Squashmuur’. En twee regenpijpen worden voorbeelden van het ‘Vertikalisme’. Het MOK is niet alleen een parodie op een museum, het ís ook een museum en wel het grootste ter wereld: de openbare ruimte. Ze laat je anders kijken naar de wereld en iedereen kan bijdragen, zolang het verhaal maar goed is.

Het MOK was onder meer actief in de Rotterdamse Afrikaanderwijk, Amsterdam, Sydney en de Veluwe. Directeur Willem Dieleman geeft een bloemlezing van de meest bijzondere kunstwerken en vertelt over hoe iets dat begon als een grap, uitgroeide tot een instituut.

Willem Dieleman is directeur van het Museum voor Onbedoelde Kunst.

Straattaal – Khalid Mourigh
Straattaal is een nieuwe variant van het Nederlands die ontstaan is in de grote multi-etnische steden. Deze taal wordt steeds invloedrijker, woorden als doekoe, fittie en mattie zijn momenteel opgenomen in de Dikke van Dale. Veel gebruikers beheersen het ‘schoolse’ Nederlands ook, maar laten met het gebruik van straattaal zien wie zij zijn, ze gebruiken de taal om zich van anderen te onderscheiden. In welke situaties wordt straattaal gebruikt? Hoe ontwikkelt straattaal zich? Waarom wordt deze taal steeds populairder?

Khalid Mourigh is onderzoeker linguïstiek en taalvariatie bij het Meertens Instituut. Hij studeerde Taalwetenschap aan de Universiteit Leiden en deed onderzoek naar het Ghomara Berber, het Riffijns Berber (Tmazight) en Marokkaans-Nederlandse straattaal. Over straattaal publiceerde hij recent Denkend aan Hollands.

De Sociologische Bril
Wie wint de prijs voor beste publiek-sociologische boek van het jaar? Wie volgt de eerdere winnaars Sinan Cankaya, Cody Hochstenbach en Hein de Haas op? De genomineerden zijn:

Albina Fetahaj – Grenskolonialisme
Mark Elchardus – Over grenzen
Shivant Jhagroe – Voorbij duurzaamheid
Dylan van Rijsbergen – De net-niet elite
Fabian Dekker – Fabriekswerk

Ontmoet jouw favoriete schrijver of boek, want alle auteurs zullen aanwezig zijn en geïnterviewd worden. Dus steun jouw favoriete auteur of boek en kom naar de spannende uitreiking. Juryvoorzitter Mark van Ostaijen zal de prijs uitreiken en aansluitend de winnaar in het zonnetje zetten.

Soevereinen – Menno Hurenkamp
Sinds corona zijn de ‘soevereine’ burgers niet meer weg te denken, de ‘vrije mensen van vlees en bloed’ die uit overtuiging niks met de overheid te maken willen hebben.

Waar gaat het deze ‘soevereinen’ om? Hoe moeten we tegen hun gedrag en denkbeelden aankijken? Menno Hurenkamp laat op verhelderende wijze zien hoe soevereinen cruciale burgerschapsidealen als ‘autonomie’ en ‘authenticiteit’ en ook politieke middelen als ‘representatie’ en ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ verbasteren, maar ook hoe de opdracht eigen verantwoordelijkheid te dragen, zelf te denken en kritisch te zijn daaraan ten grondslag ligt.

Hoe opportunistisch ingestoken de ‘soevereine’ strategieën en opvattingen misschien ook zijn, we kunnen niet negeren dat hun verhaal als een kritiek gezien kan worden op het gebrek aan responsiviteit in democratie, verzorgingsstaat en rechtsstaat dat al zeker tien jaar op de agenda staat.

Menno Hurenkamp is hoogleraar Democratie als mensenwerk aan Universiteit voor Humanistiek. Over soevereinen publiceerde hij recent Namens wie spreekt u? Hij is auteur van een reeks publicaties, waaronder het samen met Jan Willem Duyvendak geschreven Macht der gewoonte. Populisme in de polder, waarover de pers schreef: ‘Een diepzinnige duiding van het Nederlandse parool bij uitstek

Feiten als maaksels met abortus als voorbeeld – Trudy Dehue
Trudy Dehue werpt een sociologische blik op de totstandkoming van kennis. Ze beziet feiten als het resultaat van menselijk handelen en menselijke beslissingen, met soms grote gevolgen voor het lief en leed van anderen. Haar meest recente boek Ei, foetus, baby ontrafelt de vele historische en vergeten keuzen achter onze feiten over menselijke bevruchting en zwangerschap. In haar lezing bespreekt ze vooral het voorbeeld van de abortuscijfers, die volgens officiële tellingen fors gestegen zouden zijn.

Trudy Dehue is emeritus hoogleraar wetenschapstheorie en wetenschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze schreef eerder onder meer de bestsellers De depressie-epidemie en Betere mensen. In 2019 ontving ze de Akademiepenning van de KNAW.

Fighting fire with fire: why democracy needs more myths – Timothy Stacey
Democracy is under threat. As the far right skillfully mobilises religion and myths to its advantage, the political establishment tries to extinguish the flames with the purifying water of well-evidenced arguments: Myth-busting. Fact checking. Better communication of “the” science. None of it is working. Instead, we need to fight fire with fire: recognising and mobilising the myths and rituals that ignite the spirit of liberal democracy. For example, stories of liberation from Nazism become myths that shape our collective self-understanding. And while elections are partly just counting exercises, they are also rituals through which we confirm our faith in democracy.  This interview is supported by NIAS, Netherlands Institute for Advanced Study 

Timothy Stacey is Endowed Chair Liberal Religion and Humanism, University of Humanistic Studies, Thematic Group Coordinating Fellow, NIAS-KNAW. He is the author of Saving liberalism from itself, the spirit of political participation.

Lijndebat – Tara Lewis
De zaal wordt in twee gedeeltes verdeeld met een lijn. Mensen die het eens zijn met een stelling staan aan de ene kant van de lijn, mensen die tegen zijn aan de andere kant. Mensen die heel erg tegen zijn staan ver van de lijn af, mensen die het niet weten staan met een voet aan de ene kant en met de andere voet aan de andere kant van de lijn. Dan gaat de presentator mensen vragen naar hun argumenten. Bij een goede opmerking komt de hele zaal in beweging en is letterlijk het effect van argumenten te zien…  Kundig en met humor geleid door journalist Tara Lewis.

Tara Lewis is freelance journalist bij onder meer Open Rotterdam, NRC Handelsblad, VPRO Gids en Erasmus Magazine. Ze is ook presentator van de Rotterdam Late Night Show en maker van de Sociologische Podcast.

Grenskolonialisme – Albina Fetahaj
In 2019 arresteerde de Russische politie een man in een bos voor de grens met Finland. Hij had er een fake grenspost neergepoot waar hij tegen betaling vluchtelingen ‘omheen loodste’. Met dat bizarre verhaal opent Albina Fetahaj haar essay. Maar door een lijn te trekken die er voordien niet was en er een checkpoint installeren, deed die oplichter in het bos eigenlijk niets anders dan wat staten al decennia doen. Grenzen, muren, hekken: de woorden zijn niet weg te denken uit de Europese politiek. Grenzen, zo stelt Fetahaj, zijn meer dan droge lijnen op een dode kaart. Het zijn machtsmechanismen verweven met kapitalisme, kolonialisme en imperialisme. Een wereld zonder fysieke grenzen? Fetahaj wil nog een stap verder en gaat voor een planeet waarin grenzen simpelweg bizar zijn.

Albina Fetahaj studeert aan de UGent. Met haar Belgische paspoort kan ze zonder visum 133 landen bezoeken, met haar Kosovaarse paspoort heeft ze in 108 landen een visum nodig.

DJ Pepper
DJ Pepper draait tussen de presentaties in de Grote Zaal funky hits en monumentaal onbekend werk uit de geschiedenis van de soul en funk. En aan het eind van de avond vervagen op de dansvloer de verschillen tussen mensen, zie ook www.mixcloud.com/drpepe.

Toelichting reductie
Een programma organiseren kost veel geld, daarom vragen we je een ticket met normaal tarief te kopen, zo kunnen we meer programma’s realiseren. Mocht een goedkoper kaartje voor jou het mogelijk maken dat je het evenement wèl kunt bezoeken, kies dan het kaartje met reductie.