Rotterdamse Nacht van de Filosofie

Optimisme zonder hoop. Hoe gelukkig te zijn in een ongelukkige wereld – Tommy Wieringa
Wieringa laat in zijn Essay van de Maand van de Filosofie 2025 zien hoe we onze eigen wereld onherbergzaam hebben gemaakt en niet eens meer één generatie vooruit durven te denken. Hoe in zo’n wereld kinderen groot te brengen en de moed te vinden de goede dingen te blijven doen, vormt het hart van zijn betoog. Het thema van de Maand is ‘Mij een zorg‘.

Tommy Wieringa is een van de meest gelauwerde schrijvers van deze tijd. Voor zijn werk ontving hij talloze literaire onderscheidingen, waaronder de F. Bordewijk-prijs voor Joe Speedboot (2005), de Libris Literatuur Prijs voor Dit zijn de namen (2013) en de Boekenbon Literatuurprijs voor De heilige Rita (2018). Zijn werk wordt wereldwijd vertaald, onder meer in het Hebreeuws, het Koreaans en het Frans, Duits en Engels. Foto: Keke Keukelaar.

De nieuwe Denker met Marjan Slob
Elke twee jaar stelt de stichting Maand van de Filosofie een nationale denker aan. Deze mengt zich in het publieke debat met lezingen, opinie-artikelen, debatten en is het boegbeeld van de Nederlandse publieksfilosofie. Scheidend denker Marjan Slob zal geïnterviewd worden over haar ervaringen door Ronald van Raak, waarna de nieuwe Denker officieel geïnstalleerd wordt.

Marjan Slob is filosoof en essayist. Ze schrijft voor onder meer de Volkskrant. Ze publiceerde verschillende boeken als Foute fantasieën (2007), Hersenbeest (2016, winnaar Socratesbeker), De lege hemel (2020, winnaar J. Greshoff-prijs), Door de bomen het huis (2022). Van 2023 tot 2025 is zij Denker des Vaderlands. Foto: Robert van Hall.

Ouder worden als ervaring – Suzanne Biewinga
Wat is ouder worden? Twee verhalen zijn daarbij bepalend: Allereerst: ‘Goed oud worden is ‘jong’ blijven, actief zijn’. En als dat uiteindelijk niet meer lukt zou het zaak zijn zo goed mogelijk om te gaan met het verval, het verlies van mogelijkheden. Dit is het tweede verhaal.

Het goede bericht is dat deze verhalen niet kloppen met de geleefde ervaring van ouderen zelf, die veel diverser en rijker is. Maar zelfs wie dit doorziet, kan de dominante verhalen niet zomaar naast zich neerleggen. Is er een filosofische sleutel denkbaar om aan deze verhalen te ontsnappen?

Suzanne Biewinga promoveerde als zeventigjarige aan de Universiteit van Amsterdam op haar onderzoek naar een nieuwe filosofie van ouder worden als ervaring. Ze publiceert in februari 2025 hierover Ouder worden als ervaring. Ze studeerde filosofie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en zette een filosofiewerkplaats op. Foto: Frans Rentink.

Goddeloos – Stine Jensen
Hoewel Friedrich Nietzsche God in de negentiende eeuw al doodverklaarde, is nog steeds het grootste deel van de wereldbevolking gelovig en worden nog steeds uit naam van het geloof vreselijke dingen gedaan. Toch lijkt het strijdbare atheïsme van weleer verdwenen. Stine Jensen houdt een vurig pleidooi voor een radicaal, maar ook teder atheïsme, dat vrijmoedig van zich laat horen wanneer het gaat om hete hangijzers: van boa tot boerka, van slachten tot seksuele voorlichting, van gebedsruimte tot modest fashion en weigerambtenaren. Alleen in een seculiere samenleving is de mogelijkheid tot vrijheid van geloof én ongeloof gegarandeerd.

Stine Jensen is hoogleraar publieksfilosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, columnist voor NRC en auteur van vele non-fictieboeken.

Zorgelijke democratie – Bastiaan Rijpkema
Op allerlei plekken in de wereld staat democratie onder druk. In Nederland moest er bij de formatie eerst overeenstemming over basisrechten komen. De stemming over democratie is bedrukt, zorgelijk.

Wat is er aan de hand? Bastiaan Rijpkema bespreekt waarom democratisch verval uit de democratie zelf voortkomt, uit haar inrichting. Maar het verval komt ook uit onze ‘democratische conditie’: het leven in een democratie, zoals besproken door de Franse politiek denker Claude Lefort.

Wat moeten democraten daarvan denken? En kunnen ze er iets aan doen?

Bastiaan Rijpkema is rechtsfilosoof en onderzoekt onder meer democratie en tolerantie. Hij is bijzonder hoogleraar Verdraagzaamheid en hoogleraar Encyclopedie van de Rechtswetenschap aan de Universiteit Leiden. Recent publiceerde hij als co-auteur Weerbare rechtsstaat: de vangrails in de Grondwet.  

Toeval – Jeroen Hopster
Wat is toeval en welke rol speelt deze in de maatschappij en het leven? Aanhakend bij grote denkers als Aristoteles en Machiavelli, onderzoekt Jeroen Hopster het toeval.

Mensen lijken vooral naar controle en voorspelbaarheid streven, maar mensen ‘houden’ ook van toeval. Zo verhoogt een bepaalde mate van toeval in de sport het spelplezier. De spelregels zouden gemakkelijk gewijzigd kunnen worden, maar dit wordt bewust niet gedaan. Kan toeval het leven ook draaglijker maken? Hopster wijst er op dat we juist in een wereld van chaos en onzekerheid wegen moeten vinden het toeval te omarmen en slim te benutten

Jeroen Hopster is universitair docent Ethiek aan de Universiteit Utrecht en columnist voor Filosofie Magazine. Hij promoveerde met een proefschrift over evolutionaire ethiek en doet onderzoek naar morele vraagstukken over techniek en klimaat. Over toeval en ‘what if-geschiedenis’ schreef hij eerder het boek De andere afslag (2018).

Columns Jonge Denkers
De Jonge Denkers zijn filosofieleerlingen uit het Voortgezet Onderwijs die zich uitspreken over de actualiteit. Elk jaar wijst een deskundige jury acht Jonge Denkers aan die de beste columns hebben ingezonden.

De Jonge Denkers is een initiatief van de Vereniging Filosofiedocenten Voortgezet Onderwijs, uitgeverij Lemniscaat en Stichting Maand van de Filosofie.

De Rotterdamse Nacht van de Filosofie wordt georganiseerd door Arminius, Boekhandel Donner, de Erasmus Universiteit en Filosofie Magazine. 

Ticketinfo
Een programma kost veel geld, daarom vragen wij iedereen een ticket met normaal tarief te kopen. Mocht een goedkoper kaartje echter voor jou het verschil maken en ervoor zorgen dat je het evenement wèl kunt bezoeken, kies dan het kaartje met reductie.